Wprowadzenie
ADHD to zaburzenie neurorozwojowe, które dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych. Charakteryzuje się problemami z koncentracją, nadmierną impulsywnością i trudnościami w regulacji emocji. Badania pokazują, że osoby z ADHD są znacznie bardziej narażone na uzależnienia – zarówno od substancji psychoaktywnych, jak i od zachowań takich jak hazard, gry komputerowe czy korzystanie z internetu.
W leczeniu tej grupy pacjentów kluczową rolę odgrywa psychoterapia leczenia uzależnień, jednak w wielu przypadkach niezbędne okazuje się także wsparcie farmakologiczne. Połączenie obu metod zwiększa skuteczność terapii i poprawia jakość życia pacjentów.
Związek ADHD z uzależnieniami
Osoby z ADHD często sięgają po substancje psychoaktywne lub zachowania uzależniające, ponieważ przynoszą one szybką ulgę i stymulację, której poszukuje ich mózg.
- Neurobiologia ADHD – zaburzenia w układzie dopaminergicznym prowadzą do deficytu motywacji i potrzeby intensywnych bodźców.
- Impulsywność – osoby z ADHD częściej podejmują ryzykowne decyzje, nie analizując konsekwencji.
- Współwystępowanie zaburzeń – depresja, zaburzenia lękowe czy problemy z samooceną zwiększają podatność na uzależnienia.
Psychoterapia jako fundament leczenia uzależnień
Psychoterapia stanowi podstawę leczenia, ponieważ daje pacjentowi narzędzia do radzenia sobie z trudnościami.
Cele psychoterapii:
- zrozumienie mechanizmów uzależnienia,
- nauka kontroli impulsów,
- rozwój zdrowszych sposobów radzenia sobie ze stresem,
- wzmocnienie poczucia sprawczości.
Psychoterapeuta pełni rolę przewodnika – pomaga pacjentowi przejść od fazy zaprzeczania do świadomej pracy nad sobą.
Najczęściej stosowane podejścia terapeutyczne
- CBT – terapia poznawczo-behawioralna
Skuteczna w nauce kontroli impulsów, redukcji zachowań ryzykownych i budowaniu nowych nawyków. - Terapia schematów
Umożliwia dotarcie do źródeł problemów emocjonalnych, często związanych z dzieciństwem i poczuciem odrzucenia. - ACT i mindfulness
Uczą akceptacji swoich trudności, uważności i lepszego radzenia sobie z emocjami.
Psychoterapia indywidualna a grupowa
- Psychoterapia indywidualna pozwala na pracę nad osobistymi problemami i głębsze zrozumienie siebie.
- Terapia grupowa umożliwia wymianę doświadczeń, daje wsparcie społeczne i poczucie, że pacjent nie jest sam w swoich zmaganiach.
Najlepsze efekty daje połączenie obu form.
Wsparcie farmakologiczne w leczeniu ADHD i uzależnień
Farmakoterapia nie zastępuje psychoterapii, ale stanowi jej istotne wsparcie.
- Leki na ADHD (np. metylfenidat, atomoksetyna) poprawiają koncentrację, zmniejszają impulsywność i ułatwiają funkcjonowanie w codziennym życiu.
- Farmakoterapia uzależnień – np. leki zmniejszające głód alkoholowy lub wspierające utrzymanie abstynencji.
- Współpraca psychiatry i psychoterapeuty gwarantuje bezpieczne i skuteczne połączenie obu metod.
Współpraca psychoterapii i farmakoterapii
Najlepsze efekty osiąga się, gdy psychoterapia i farmakoterapia idą w parze.
- Psychoterapia uczy nowych nawyków i daje narzędzia do zmiany,
- Farmakoterapia stabilizuje objawy i zwiększa zdolność pacjenta do pracy nad sobą.
Przykład: osoba z ADHD i uzależnieniem od alkoholu może dzięki lekom zmniejszyć głód alkoholowy, a jednocześnie w terapii uczyć się zdrowych sposobów radzenia sobie ze stresem.
Rola rodziny i otoczenia w leczeniu
Wsparcie bliskich zwiększa szanse na trwałe efekty terapii.
- Psychoedukacja rodziny – lepsze zrozumienie ADHD i mechanizmów uzależnień.
- Wsparcie emocjonalne – motywacja do utrzymania abstynencji.
- Wspólny udział w terapii – budowanie zdrowszych relacji.
Grupy wsparcia i programy terapeutyczne
Osoby z ADHD i uzależnieniami odnoszą korzyści z uczestnictwa w:
- grupach samopomocowych (np. AA, NA),
- społecznościach terapeutycznych,
- programach leczenia uzależnień dostosowanych do potrzeb osób z ADHD.
Trudności w leczeniu osób z ADHD i uzależnieniami
Proces zdrowienia jest wymagający i długotrwały. Najczęstsze trudności to:
- niska motywacja pacjenta,
- wysoka skłonność do nawrotów,
- brak cierpliwości do długotrwałego procesu.
Dlatego tak ważne jest wsparcie specjalistów i bliskich.
Profilaktyka i wczesna interwencja
Im szybciej rozpozna się problem, tym łatwiej zapobiec uzależnieniu.
- Wykrywanie objawów u dzieci i młodzieży – szczególnie impulsywności i trudności w koncentracji,
- Edukacja rodziców i nauczycieli,
- promowanie zdrowych sposobów radzenia sobie ze stresem.
FAQ – Najczęściej zadawane pytania
1. Czy każdy pacjent z ADHD wymaga farmakoterapii?
Nie, ale leki często pomagają zmniejszyć objawy i zwiększyć skuteczność terapii.
2. Czy farmakoterapia uzależnia?
Leki stosowane pod kontrolą psychiatry są bezpieczne i nie prowadzą do uzależnienia.
3. Jak długo trwa psychoterapia leczenia uzależnień?
To proces długoterminowy – od kilku miesięcy do kilku lat. Najdłuższym etapem jest Ośrodek Leczenia Uzależnień w formie stacjonarnej, polecane ośrodki w Polsce:
4. Czy można łączyć terapię online z farmakoterapią?
Tak, wielu pacjentów korzysta równolegle z obu form.
5. Czy rodzina powinna uczestniczyć w terapii?
Tak, wsparcie bliskich zwiększa skuteczność leczenia.
6. Czy osoby dorosłe z ADHD mają szansę na skuteczne leczenie uzależnień?
Tak, choć proces jest wymagający, połączenie psychoterapii i farmakoterapii daje bardzo dobre rezultaty. Polecane gabinety do diagnozy i leczenia ADHD w Polsce:
- Psycholog, psychoterapeuta, terapeuta uzależnień Warszawa Praga Południe
- Psycholog, psychoterapeuta, terapeuta uzależnień Iława
Podsumowanie
Leczenie uzależnień u osób z ADHD to wyzwanie, które wymaga integracji psychoterapii i farmakoterapii. Psychoterapia daje narzędzia do zmiany zachowań, a farmakoterapia wspiera kontrolę objawów i zwiększa skuteczność procesu.
Najlepsze efekty osiąga się, gdy pacjent korzysta z pomocy interdyscyplinarnego zespołu specjalistów oraz otrzymuje wsparcie rodziny i otoczenia. Dzięki temu możliwe jest nie tylko wyjście z uzależnienia, ale także poprawa jakości życia i budowanie stabilnej przyszłości.